H Αθήνα του 1917 μέσα από σπάνιο φωτογραφικό υλικό
στο Μουσείο Μπενάκη
Πώς ήταν η πόλη και πώς ζούσαν οι άνθρωποι
Η Γαλλική Σχολή Αθηνών διοργανώνει σε συνεργασία με το Μπενάκη της Πειραιώς, έκθεση αφιερωμένη στην Αθήνα του 1917 με σπάνιο υλικό από τη φωτογραφική υπηρεσία του συμμαχικού εκστρατευτικού σώματος, που έδρασε στα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και είναι γνωστό ως «Στρατιά της Ανατολής». Η έκθεση εντάσσεται στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος της Γαλλικής Σχολής σχετικά με την κοινωνική ιστορία της Στρατιάς της Ανατολής (Entre global et local. L’histoire civile d’une armée oubliée : L’Armée d’Orient 1915-1919), το οποίο πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Mission du Centenaire στη Γαλλία. Το σημαντικό φωτογραφικό υλικό, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, φυλάσσεται σήμερα στο Παρίσι, στο Établissement de Communication et de Production Audiovisuelle de la Défense και στην Médiathèque de l’Architecture et du Patrimoine.
Το αρνάκι που θα έσφαζαν το Πάσχα έβγαλε να βοσκήσει ο πιτσιρικάς στο Λιακωτό
ΜΠΑΜΠΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ*
ΠΡΙΝ λίγες μέρες, σερφάροντας στο internet για να βρω κάτι ενδιαφέρον να σχολιάσω, βρήκα 15 σπάνιες φωτογραφίες από την παλιά Αθήνα.
ΟΙ φωτογραφίες, τραβήχτηκαν το 1917 από τον φωτογράφο, Pierre Machard, για λογαριασμό του συμμαχικού εκστφρατευτικού σώματος που έδρασε στα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, στον οποίο από το 1917 έλαβε επίσημα μέρος και η Ελλάδα.
ΣΤΗ δημοσιότητα δόθηκαν πρόσφατα από την Γαλλική Σχολή Αθηνών και αυτές τις μέρες παρουσιάζονται σε Έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, η οποία εγκαινιάστηκε το περασμένο Σάββατο και θα διαρκέσει μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου.
ΑΚΡΙΒΗ στοιχεία για τον αριθμό των κατοίκων της Αθήνας το 1917 δεν βρήκα, αλλά σύμφωνα με μια απογραφή του 1896 -χρόνο που διεξήχθησαν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες-, ο πληθυσμός της πόλης ήταν 123.000 άνθρωποι, ενώ το 1921 -πριν την Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών- ήταν 473.000, για να εκτιναχθεί στις 718.000 μετά την ανταλλαγή, λίγους μήνες αργότερα.
ΚΑΙ για να έχετε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το πώς ήταν η πόλη και πώς ζούσαν οι άνθρωποι πριν ακριβώς 100 χρόνια, φτάνει να σας πω ότι το 1833 που η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του ελληνικού Κράτους, ο πληθυσμός της δεν ξεπερνούσε τις 4.000!
ΕΚΤΟΤΕ, χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν άλλα 40 χρόνια για να φτάσει ο πληθυσμός της νέας πρωτεύουσας τις 44.500 το 1870 και άλλος ένας αιώνας, μέχρι το 1971 που καταμετρήθηκαν 867.000 άτομα.
ΕΓΩ έφυγα από το χωριό μου για την Αθήνα στο τέλος Αυγούστου του 1958, για να φοιτήσω στο Γυμνάσιο του Ζαννείου Ορφανοτροφείου, που έδρευε στον Πειραιά.
ΑΝ μου έχουν μείνει δύο εικόνες, από την πρώτη μέρα της άφιξής μου στην Αθήνα, είναι ο Παρθενώνας, που έβλεπα για πρώτη φορά και οι τρύπες που είχαν αφήσει πάνω στους τοίχους πολλών κτιρίων στο κέντρο της πόλης, οι σφαίρες από τον εμφύλιο πόλεμο.
Ένας πιτσιρικάς στην οδό Διδότου
ΔΕΝ θα ξεχάσω ποτέ τους τοίχους ορισμένων κτιρίων και διαφόρων σπιτιών γύρω από την Ομόνοια και, κυρίως, στην οδό Ζήνωνος, που ήταν και η αφετηρία των λεωφορείων που πήγαιναν στο Περιστέρι και τον Άγιο Ιερόθεο, που έμοιαζαν με σουρωτήρια από τις πολλές τρύπες.
Ο εμφύλιος, βέβαια, που είχε τελειώσει πριν μόλις 9 χρόνια, δεν είχε αφήσει τα ίχνη του μόνο πάνω στους τοίχους, αλλά και στους ανθρώπους που τον έζησαν ή μεγάλωναν στη δεκαετία του 1950.
ΚΑΙ αυτό, μπορούσες εύκολα να το διακρίνεις, όχι μόνο από τη φτώχεια τους, τον ψυχισμό τους και τη γενικότερη συμπεριφορά τους, αλλά και από τη μόνιμα καχύποπτη και ανιχνευτική ματιά τους.
ΤΗ δύσκολη εκείνη εποχή, ολόκληρη η Ελλάδα βίωνε δύο μαζικές μεταναστεύσεις: μία προς την Αθήνα -κατά πρώτο λόγο- και τα μικρότερα αστικά κέντρα και μια προς την Αμερική, την Αυστραλία, τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
ΤΟΤΕ ήταν που άρχισαν να ανεγείρονται καθημερινά οι πολυκατοικίες στην Αθήνα, αφού αυτοί που έφταναν εβδομαδιαία σχεδόν κατά χιλιάδες από τα χωριά τους κάπου έπρεπε να στεγαστούν.
ΚΑΙ για να «χωρέσουν» όλες οι πολυκατοικίες και να βρουν λίγο χώρο τα «αυθαίρετα», φύτρωναν κάθε τόσο, εκτός Σχεδίου Πόλεως σαν τα μανιτάρια και τα νέα προάστια.
ΕΤΣΙ η έλλειψη πολεοδομικού σχεδιασμού και η αυθαίρετη ανοικοδόμηση -μιας και ο καθένας έχτιζε «άρπα κόλλα» ό,τι γούσταρε, για να προλάβει να βάλει το κεφάλι του κάτω από ένα κεραμίδι-, χτίστηκε το τσιμεντένιο έκτρωμα που σφράγισε την ταυτότητα της πρωτεύουσας του νεοελληνικού Έθνους.
ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΟΣ στο πολεοδομικό... κάλλος της πρωτεύουσας, ο φίλος μου, Ντάνης Φώτος, έλεγε το εξής: «Οι βλάχοι έκαναν την Αθήνα σαν τα χωριά τους και τα χωριά τους σαν την Αθήνα».
ΣΤΟ μεταξύ, ένας άλλος φίλος που το άκουγε, συμπλήρωσε: «Την αρμονία και την πολεοδομική ομοιογένεια της Αθήνας την... κατέστρεψαν ολοσχερώς, οι πολεοδόμοι, οι αρχιτέκτονες και οι πολιτικοί μηχανικοί που έφερε μαζί του ο βασιλιάς Όθωνας από την Βαυαρία».
ΑΥΤΟΙ ήταν που σχεδίασαν τους πρώτους φαρδιούς δρόμους στο κέντρο της Αθήνας και τα πρώτα νεοκλασικά κτίρια τις δεκαετίες που ακολούθησαν. Από τη στιγμή που έφυγαν οι Βαυαροί και αναλάβαμε εμείς, χτίσαμε την πρωτεύουσα που έχουμε για να θυμόμαστε τα χωριά μας...
ΜΕΧΡΙ και η Πλάκα τις δεκαετίες 1950 και 1960 δεν διέφερε από αυτή των φωτογραφιών μας. Αυτά τα λίγα για να μας μείνει χώρος και για τις φωτογραφίες που μιλούν από μόνες τους.
___________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου